ساختمان سازی از انتخاب زمین آغاز می‌شود و تا دریافت مجوز پایان کار ادامه دارد. آشنایی با صفر تا صد مراحل ساختمان سازی برای مهندسان و پیمانکاران اهمیت زیادی دارد. در این مقاله از کیلوتن، مراحل مختلف ساخت یک ساختمان از طراحی و اخذ مجوزهای لازم تا اجرای فونداسیون، احداث اسکلت و انجام نازک کاری را به صورت مرحله‌ای و همراه با عکس بررسی می‌کنیم. همچنین در ادامه، مقاطع فولادی پرکاربرد در ساختمان سازی را معرفی و به مقدار مصرف هر کدام در پروژه‌های ساختمانی می‌پردازیم. با بررسی این موارد، می‌توانیم هزینه ساخت آپارتمان را محاسبه کنیم.
مراحل ساختمان سازی
فرآیند ساختمان سازی از انتخاب زمین و دریافت مجوزهای لازم آغاز می‌شود و تا مرحله اجرای کامل سازه ادامه پیدا می‌کند. در ادامه، صفر تا صد ساخت یک ساختمان از ابتدا تا پایان را به‌صورت کامل بررسی می‌کنیم.
اخذ مجوز ساخت
پیش از آغاز هرگونه عملیات ساختمانی، دریافت پروانه ساخت از شهرداری الزامی است، چرا که بدون این مجوز، هیچ یک از مراحل ساخت از نظر قانونی معتبر نخواهد بود. مراحل صدور پروانه ساختمان با استعلام از شهرداری و بررسی وضعیت حقوقی ملک در اداره ثبت اسناد آغاز می‌شود. پس از آن، بسته به نوع پروژه (تخریب، نوسازی یا احداث)، باید مجوزهای لازم اخذ شود.
در پروژه‌های مشارکتی، سازنده مسئول پیگیری این مراحل است، اما در صورت مالک بودن، مسئولیت دریافت پروانه و پیگیری کلیه مراحل اداری بر عهده خود مالک خواهد بود.
دریافت دستور نقشه
برای دریافت مجوز، پس از آماده سازی مدارک مربوط به تخریب، به دفاتر خدمات الکترونیک مراجعه کنید. پس از بررسی مدارک، یک کارشناس برای بازدید از پروژه تعیین شده و دستور نقشه را صادر می‌کند. این دستور شامل اطلاعاتی مانند ابعاد زمین، نوع کاربری، تعداد طبقات و سطح اشغال طبقه است. در نهایت، نقشه باید به شهرداری ارجاع داده شود و پس از تایید، مجوز لازم برای ادامه پروژه صادر می‌شود.
تهیه نقشه
قبل از شروع عملیات ساخت، باید با برنامه ریزی دقیق و طراحی نقشه‌های اجرایی، مسیر پروژه را روشن کنید. اولین قدم، تهیه نقشه معماری است؛ نقشه‌ای که شامل تمام پلان‌ها، برش‌ها و جزئیات فضاهاست.
سپس، نوبت به طراحی نقشه سازه می‌رسد. این نقشه، شامل اطلاعاتی مانند فونداسیون، اسکلت سازه، نحوه بتن ریزی سقف‌ها و تعداد میلگردهاست. اجرای درست این بخش نقش مهمی در استحکام ساختمان دارد.
در نهایت، باید نقشه تاسیسات مکانیکی و برقی تهیه شود. در این نقشه، مسیر تمام لوله کشی‌ها، سیم کشی‌ها و تجهیزات تاسیساتی مشخص می‌شود. وجود این نقشه هم در زمان اجرا، و هم در زمان تعمیرات آتی ضروری است و از هدر رفت مصالح و زمان جلوگیری می‌کند.
آماده سازی زمین
برای شروع ساخت و ساز، ابتدا باید زمین را به دقت آماده کنید. اگر زمین خالی از هرگونه ساختمان باشد، روند کار سریع‌تر خواهد بود. اما در صورتی که سازه‌ای قدیمی روی زمین وجود داشته باشد، باید ابتدا طبق اصول تخریب آن را از بین برده و تمامی ضایعات را به طور کامل جمع آوری و دفع کنید.
پس از تخریب، نوبت به خاک برداری و تسطیح زمین می‌رسد. این مرحله با استفاده از ماشین آلات مناسب انجام می‌شود تا سطحی صاف و هموار برای اجرای فونداسیون آماده شود. تهیه یک سطح تمیز و بدون ضایعات از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا این کار پایه و اساس محکم‌تری برای مراحل بعدی ساخت فراهم می‌کند.
پیاده کردن نقشه روی زمین
در مرحله بعدی، نوبت به مشخص کردن نقشه‌ها بر روی زمین می‌رسد. نقشه معماری که در مراحل قبلی تهیه کرده‌اید را باید به صورت دقیق بر روی زمین صاف شده مشخص کنید. تمام پلان‌ها و فضاها در این حالت مشخص می‌شوند. این نقشه فرایند ساخت را مشخص می‌کند که چه اقداماتی باید انجام شود. روش‌های مختلفی برای پیاده سازی نقشه وجود دارد که شما می‌توانید براساس ابعاد پروژه، از میان آنها انتخاب کنید. همچنین نقشه فونداسیون، ابعاد ستون‌ها و سایر عوامل مهم و موثر هم باید به صورت دقیق مشخص شوند.
اجرای فونداسیون
پس از آماده سازی زمین، نوبت به اجرای فونداسیون می‌رسد که تاثیر زیادی در استحکام ساختمان دارد. در ابتدا، باید گودبرداری انجام داده و چاله‌ای با عمق مناسب حفر کنید. عمق چاله بستگی به مقاومت زمین، شرایط زیرزمین، ارتفاع ساختمان و سایر عوامل دارد.
پس از گود برداری، آرماتوربندی و بتن ریزی آغاز می‌شود. برای این کار باید لایه‌ای از بتن با ضخامت حداقل ۳۰ سانتی‌متر ریخته شود. این اقدام به جلوگیری از نشست ساختمان و افزایش استحکام آن کمک می‌کند. استفاده از ماشین آلات مناسب مانند لودر و بیل مکانیکی برای گودبرداری ضروری است.
بتن ریزی و آرماتوربندی
بتن ریزی و آرماتوربندی فونداسیون مراحل حساس و مهمی در ساخت ساختمان هستند. پس از قالب بندی فونداسیون، آرماتوربندی انجام می‌شود که در آن، با توجه به تعداد طبقات ساختمان، حجم و قطر میلگردها مشخص می‌شود. این کار تحت نظر مهندس ناظر و مهندس سازه صورت می‌گیرد.
پس از آرماتوربندی، قالب‌ها به خوبی چرب شده و بتن با ترکیب مناسب شن، ماسه و سیمان داخل آنها ریخته می‌شود. پس از ریختن بتن، باید اجازه داد تا به طور کامل خشک شده و شکل قالب را به خود بگیرد.
برای دستیابی به مقاومت بالا، لازم است در حین بتن ریزی به جزئیات مهمی مانند نسبت آب به سیمان، عیار سیمان، ویبره زدن برای حذف حباب هوا و تخلخل، و عاری بودن محل از مواد زائد دقت شود. این اقدامات به استحکام و دوام اسکلت ساختمان کمک می‌کنند.
اجرای ستون
ستون‌های سازه می‌توانند از فولاد یا بتن مسلح ساخته شوند. انتخاب نوع ستون و طراحی آن بر عهده مهندسان عمران است که با توجه به شرایط محیطی و جغرافیایی، نقشه‌های سازه را مشخص می‌کنند.
پس از بتن ریزی پی، قفسه آرماتورهای ستون باید به میلگردهای انتظار ریشه متصل شود. این کار باید حداقل ۳ تا ۴ روز پس از بتن ریزی پی انجام شود تا بتن کاملا سخت شده و از تکان خوردن میلگردهای ریشه جلوگیری شود.
اگر قرار است از اسکلت فلزی استفاده شود، باید پیش از بتن ریزی پی، صفحه ستون‌ها و پایه‌ها در بدنه فونداسیون قرار گیرند و همزمان با بتن ریزی، تنظیم بیس پلیت‌ها انجام شود. بعد از قرار دادن بیس پلیت‌ها، با استفاده از جرثقیل و جوشکاری، اسکلت فلزی به راحتی نصب می‌شود.
اجرای تیرها و سقف
در مرحله اجرای تیر و سقف، ابتدا پس از بتن ریزی ستون‌ها و قالب برداری آنها، قالب بندی تیرهای اصلی آغاز می‌شود. در ساختمان‌هایی که سقف آنها از نوع تیرچه بلوک است، معمولا سقف و تیرچه به‌طور یکپارچه بتن ریزی می‌شوند.
امروزه به دلیل تغییرات شرایط زندگی و تبدیل ساختمان‌های بزرگ به واحدهای آپارتمانی، استفاده از آجر در سقف‌ها کمتر شده و مصالح مدرن مانند بلوک هبلکس جایگزین آن شده‌اند. بلوک‌های هبلکس به دلیل مزایای زیادی که دارند، انتخاب مناسبی برای سقف‌های ساختمان‌های مدرن به شمار می‌روند.
قبل از شروع بتن ریزی سقف، باید آرماتورهای سقف را از نظر اتصالات و فاصله‌های آنها با دقت بررسی کرد تا همه چیز مطابق با نقشه باشد. پس از اطمینان از صحت آرماتورها، می‌توان بتن ریزی سقف را آغاز کرد.
اسکلت بتنی و فلزی
اسکلت ساختمان می‌تواند به دو صورت اسکلت بتنی یا فلزی اجرا شود که هر یک دارای مزایا و معایب خاص خود هستند. اگر استحکام و مقاومت بالا اولویت شماست، اسکلت فلزی با توان بالای تحمل تنش‌ها گزینه مناسبی است. در مقابل، اسکلت بتنی از نظر هزینه مقرون به صرفه‌تر بوده و همچنان استحکام لازم را فراهم می‌کند. انتخاب بین این دو نوع اسکلت به تصمیم سازنده بستگی دارد، اما توصیه می‌شود در هنگام انتخاب، علاوه بر قیمت میلگرد، تیرآهن و سایر هزینه‌های مرتبط را به دقت بررسی کنید.
دیوار چینی
پس از تکمیل ستون‌ها و اسکلت ساختمان، مرحله دیوارچینی آغاز می‌شود. در این مرحله، دیوارها به دو دسته باربر و غیر باربر تقسیم می‌شوند. دیوارهای باربر که مسئول تحمل فشارهای سازه‌ای هستند، با ضخامت ۱۵ سانتی‌متر ساخته می‌شوند. این دیوارها نقش اصلی در استحکام ساختمان دارند. در مقابل، دیوارهای غیر باربر یا تیغه‌ای که برای تقسیم فضاهای داخلی استفاده می‌شوند، معمولا با ضخامت ۱۰ سانتی‌متر ساخته می‌شوند.
دیوارهای ۱۰ سانتی‌متری بیشتر برای جدا کردن فضاهای داخلی یک واحد کاربرد دارند، در حالی که دیوارهای ۱۵ سانتی‌متری عمدتا برای دیوارهای خارجی یا به عنوان جدا کننده فضاهای بین واحدها استفاده می‌شوند. ضخامت بیشتر این دیوارها باعث می‌شود تا علاوه بر ایجاد عایق مناسب برای صدا، ساختاری مقاوم‌تر و پایدارتر بین واحدهای مختلف فراهم شود.
اجرای تاسیسات
پس از دیوارچینی و سقف گذاری، مرحله اجرای تاسیسات آغاز می‌شود. این مرحله شامل تاسیسات برقی و مکانیکی است که ساختمان را به مکانی قابل سکونت تبدیل می‌کند.
در تاسیسات برقی، سیم کشی‌های مربوط به کلیدها، پریزها، آنتن و دیگر موارد مشابه بر اساس نقشه طراحی شده و توسط متخصصان اجرا می‌شود.
نازک کاری
نازک کاری ساختمان شامل گچ کاری، نقاشی و کف سازی است. در ابتدا، دیوارها با گچ کاری سفید می‌شوند تا آماده نقاشی شوند. برای پوشش دیوارها، می‌توان از رنگ‌های مختلف مانند روغن، پلاستیک یا آنتیک استفاده کرد. همچنین، کاغذ دیواری می‌تواند گزینه‌ای جذاب برای زیباسازی دیوارها باشد.
در مرحله بعد، کف سازی انجام می‌شود. برای پوشش کف، انتخاب‌هایی مانند سرامیک، پارکت، لمینت و سنگ موجود است که بسته به سلیقه و کاربرد مورد نظر، می‌توان انتخاب کرد. این مراحل به تکمیل طراحی داخلی و زیبایی فضای ساختمان کمک می‌کنند.
نصب درب و پنجره
بعد از تکمیل دیوارها، سقف و کف، نوبت به تکمیل درب و پنجره می‌رسد. در این مرحله باید پروفیل‌های در و پنجره به صورت کامل نصب شوند. پروفیل‌های آلومینیومی برای پنجره‌ها یکی از بهترین انتخاب‌ها در این زمینه هستند. برای در اصلی و یا در اتاق خواب‌ها، می‌توانید از چارچوب‌های فلزی ساخته شده از ورق‌های فولادی استفاده کنید. مدل‌های چوبی این چارچوب‌ها هم وجود دارد که جلوه جذابی در فضا ایجاد می‌کنند. برای شیشه‌های پنجره‌ها توصیه می‌کنیم از مدل دو جداره استفاده کنید که عایق صدا و حرارت هستند.
نصب آسانسور
در صورتی که ساختمان موردنظر شما بیشتر از سه طبقه باشد، باید حتما برای نصب آسانسور اقدام کنید. در این حالت نقشه چاله آسانسور را از قبل مشخص کرده و فضای مناسب را برای آن اختصاص داده‌اید. در این مرحله باید آهن کشی و اتصالات مخصوص به آن را ایجاد کنید. کابین آسانسور، کابل کشی‌ها و همه مراحل باید با کمک یک تیم متخصص انجام شوند. رعایت ایمنی آسانسور از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و به صورت مستقیم با حفظ جان ساکنین در ارتباط است.
مقاطع فولادی و کاربرد آنها در ساختمان سازی
سپس باید به سراغ جایگذاری مقاطع فولادی در پی ساختمان برویم. عموما میلگردهای ۱۶ و ۱۴ در این بخش ساختمان استفاده می‌شود. به صورت کلی توصیه می‌کنیم اطلاعات خود را درباره انواع میلگردهای مصرفی در بتن بالا ببرید؛ چراکه بسته به نوع خاک و همچنین ارتفاع طبقات، ممکن است به میلگردهای مختلف دیگری هم نیاز داشته باشیم. چیدمان این میلگردها و قرارگیری آنها باید تحت نظارت مهندس و متخصص این کار انجام شود تا بتواند استحکام لازم را در سازه به وجود آورد.
میلگرد
میلگرد یکی از عناصر اصلی در ساختمان سازی است که برای تقویت بتن و افزایش مقاومت سازه در برابر نیروهای کششی و فشاری به کار می‌رود. بتن به تنهایی در برابر فشار مقاوم است اما در برابر کشش ضعف دارد، با اضافه کردن میلگرد به فونداسیون، ستون، سقف و دیوارهای باربر، استحکام سازه تقویت می‌شود.
برای انتخاب میلگرد مناسب هر پروژه، توجه به سایز و وزن آن ضروری است. در میان سایزهای مختلف، میلگردهای ۱۴، ۱۶ و ۱۸ بیشترین کاربرد را در ساختمان‌سازی دارند. به‌همین دلیل، خریداران هر روز قیمت میلگرد ۱۶ را بررسی می‌کنند تا بتوانند این محصول را با بهترین قیمت خریداری کنند.
میزان میلگرد مورد نیاز در قسمت‌های مختلف سازه متفاوت است. به طور میانگین، در اسکلت‌های بتنی بین ۴۰ تا ۵۵ کیلوگرم میلگرد در هر مترمربع مصرف می‌شود که در صورت استفاده از قاب خمشی و دیوار برشی، این عدد می‌تواند به حدود ۳۵ کیلوگرم کاهش یابد.
در مقابل، اسکلت‌های فلزی به طور متوسط به ۴۵ تا ۶۵ کیلوگرم میلگرد در هر مترمربع نیاز دارند و در صورت استفاده از قاب خمشی، این مقدار ممکن است تا ۹۰ کیلوگرم افزایش یابد.
تیرآهن
تیرآهن نیز مانند میلگرد یکی از مصالح کلیدی در صنعت ساختمان سازی است. این مقطع فولادی به دلیل استحکام بالا و ساختار مقاوم، برای ساخت ستون، سقف و فونداسیون کاربرد گسترده‌ای دارد.
انواع مختلفی از تیرآهن در بازار وجود دارد که هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. تیرآهن IPE که دارای بال‌های یکنواخت است، رایج‌ترین نوع در ایران به‌شمار می‌آید و بیشتر در ساختمان‌های شهری به‌کار می‌رود. تیرآهن INP با بال‌هایی با ضخامت متغیر مطابق با استانداردهای چین و روسیه تولید می‌شود. تیرآهن IPB یا هاش با بال‌های پهن و ارتفاع برابر، برای ستون‌ها و سازه‌های سنگین کاربرد دارد. همچنین تیرآهن لانه‌زنبوری با طراحی مشبک در جان تیر، به منظور کاهش وزن و افزایش مقاومت خمشی در سقف‌ها و سازه‌های سبک‌تر استفاده می‌شود.
قوطی پروفیل
قوطی پروفیل، یکی از مصالح مهم و کاربردی در ساختمان سازی است که با مقطع مربعی یا مستطیلی تولید می‌شود و به دلیل استحکام بالا، در بسیاری از بخش‌های سازه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع پروفیل نقش کلیدی در ساخت ستون‌ها، تیرها، خرپاها، بادبندها و سازه‌های فلزی سبک و سنگین دارد. مهندسان با استفاده از قوطی پروفیل، اسکلت‌هایی مقاوم و در عین حال سبک طراحی می‌کنند که توان تحمل بارهای مختلف را دارند و عملکرد خوبی در برابر زلزله و نیروهای جانبی نشان می‌دهند.
در کنار کاربردهای سازه‌ای، از این مقطع فولادی در ساخت درب و پنجره‌های فلزی، نرده‌های راه پله، حفاظ‌ها و چارچوب‌ها نیز استفاده می‌شود. قوطی پروفیل به راحتی برش می‌خورد، جوشکاری می‌شود و در اشکال مختلف اجرا می‌شود، به همین دلیل برای اجرای طرح‌های متنوع معماری بسیار مناسب است.
نبشی
نبشی یکی از مقاطع فولادی پرکاربرد در صنعت ساختمان سازی است که به دلیل استحکام و انعطاف پذیری بالا، در بخش‌های مختلف سازه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مقطع در دو نوع نبشی مساوی و نامساوی تولید می‌شود و به طور گسترده‌ای در ساخت اسکلت‌های فلزی، اتصالات ستون‌ها به تیرها و اتصالات مختلف در سازه‌ها به‌کار می‌رود. نبشی‌ها علاوه بر استفاده در اتصالات فلزی، در ساخت قاب‌ها و چارچوب‌های در و پنجره، نرده‌ها، و حفاظ‌ها نیز نقش مهمی دارند.
۴ پاسخ
بسیار عالی. تفاوت هزینه ساخت اسکلت بتنی و فلزی چقدره؟
ممنون، هزینه ها براساس فاکتورهای مختلفی تعیین میشن. میتونید برای مقایسه این دو به مقاله، اسکلت بتنی یا فلزی مراجعه کنید و یا با کارشناسان کیلوتن با شماره ۰۳۱۳۲۰۲ در ارتباط باشید.
بسیار مفید بود
ممنون از توجه شما