همه ما می‌دانیم که میلگرد به صورت میله‌های بلند فلزی است که به عنوان یکی از تجهیزات اصلی ساختمان سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما مسئله‌ای که وجود دارد این است که در ساخت برخی از قسمت‌های ساختمان نیاز به خم کاری میلگرد داریم و باید آن را به شکل‌های مختلفی درآورد. اما آیا می‌دانید که خم کاری میلگرد چگونه انجام می‌شود و اصلا به چه دلیل باید میلگرد را خم کرد؟ بر اساس چه استانداردهایی خم کاری میلگرد انجام می‌گیرد؟ به دلیل بالا بودن قیمت میلگرد باید با تمام اصول خم کاری آن آشنا بود تا بتوان از خسارت‌های احتمالی جلوگیری کرد. در ادامه این مطلب به طور کامل به بررسی اصول و نحوه اجرای خم کاری میلگرد در ساختمان سازی می‌پردازیم.
خم کاری میلگرد چیست؟
میلگردها به عنوان مهم‌ترین و پرکاربردترین مقاطع فولادی هستند که در ساختمان سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند و نقش اصلی آن‌ها کمک به تقویت بتن و بالا بردن استحکام سازه است. سازندگان و مهندسین عمران باید به خوبی بدانند که چگونه و بر اساس چه اصولی میلگردها را در یک سازه به کار ببرند.
هر یک از انواع میلگرد موجود در بازار با هدف خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد و از نظر قطر، اندازه و جنس با یکدیگر تفاوت دارند. در مواردی لازم است تا میلگردها را برش داد و یا آن‌ها را بسته به نیاز خم کرد. در این حالت فرایند خم کاری روی میلگرد انجام می‌گیرد. در حالت کلی عملیات خم کاری به فرایندی گفته می‌شود که در آن با کمک ابزارهای خم کاری، میلگردها را به صورت منحنی و یا خمیده درمی‌آورند.
هدف از خم کاری میلگرد چیست؟
در برخی از قسمت‌های سازه امکان استفاده از میلگردها به صورت ساده و شاخه‌ای وجود ندارد و برای کاربرد مناسب باید آن‌ها را به شکل‌های مختلفی تبدیل کرد تا قابلیت استفاده در سازه را پیدا کنند؛ بنابراین هدف اصلی خم کاری میلگرد این است که بتوان شکل مورد نیاز را روی میلگردها پیاده‌سازی کرد. با استفاده از دستگاه‌های مکانیکی می‌توان میلگردها را به شکل‌های مختلف درآورد.
استاندارد قطر خم میلگرد
برای خم کاری میلگردها استاندارد و اصولی در نظر گرفته شده است که رعایت آن‌ها برای استحکام و تقویت کلی سازه الزامی است. در صورت عدم رعایت استانداردهای خم کاری میلگرد، مقاومت لازم را نخواهند داشت و با وارد شدن یک ضربه یا آسیب از هم فرو می‌پاشند. یکی از این استانداردها به استاندارد قطر خم میلگرد مربوط می‌شود. زمانی که عملیات خم کاری روی یک میلگرد پیاده می‌شود، محلی که مربوط به خم شدگی آن است، به صورت یک منحنی درمی‌آید و با افزایش شدت خم کاری، شکل منحنی شبیه به یک دایره خواهد شد. استاندارد خم کاری میلگرد بیان می‌کند که قطر خم آن نباید از یک مقدار مشخصی کمتر شود. قطر خم میلگرد برای هر اندازه از میلگرد متفاوت است. در ادامه استانداردهای قطر خم میلگرد را بیان می‌کنیم:
- قطر قلاب برای میلگردهایی که زاویه ۴۳ تا ۵۷ دارند باید حداقل ۱۰ برابر اندازه میلگرد باشند.
- در میلگردهای سایز ۲۹ تا ۳۶ میلی‌متر حداقل قطر قلاب باید ۸ برابر قطر میلگرد باشد.
- در میلگردهای سایز ۱۰ تا ۲۵ میلی‌متر، کمترین قطر قلاب باید ۶ برابر اندازه قطر خود میلگرد باشد.
در جدول زیر استاندارد خم میلگرد برای سایزهای مختلف آورده شده است:
قطر میلگرد | حداقل قطر خم d فولاد نرمه ۲۲۰s | حداقل قطر خم d فولاد نیم سخت ۴۰۰s | حداقل قطر خم d فولاد سخت ۴۴۰s-500 |
کمتر از ۲۸ میلی‌متر | ۵db | ۵db | ۶db |
۲۸-۳۴ | ۵db | ۶db | ۸db |
۳۶-۵۵ | ۷db | ۱۰db | ۱۰db |
انواع اشکال خمکاری میلگرد
بسته به هدف مورد نظر و در بخش‌های مختلف سازه باید میلگرد را به شکل‌های مختلفی درآورد. در ادامه انواع اشکال خم کاری میلگرد را معرفی می‌کنیم:
میلگرد راستا
این نوع میلگرد یک شاخه با دو انتهای برجسته دارد که نسبت به قسمت طولی میلگرد زاویه آن برابر با ۹۰ درجه است. هدف استفاده از میلگرد راستا تامین مقاومت کششی بتن مصرفی و جلوگیری از ترک خوردن دیوارهاست.
میلگرد خاموت
تولید این نوع میلگرد به خم کاری بیشتری نسبت به دیگر شکل‌ها نیاز دارد و از آن به صورت تنگ باز و تنگ بسته استفاده می‌کنند. از میلگرد خاموت برای مقاومت در برابر شکست زودرس مقاطع بعد از ایجاد ترک در اثر برش استفاده می‌کنند. خاموت می‌تواند تنش را به طرفین یک ترک مورب انتقال دهد.
میلگرد خرک
این نوع میلگرد در کف و فونداسیون سازه به کار برده می‌شود و می‌تواند دو شبکه افقی متوالی را در فاصله معینی از یک قاب نگه دارد.
میلگرد سنجاقی
برای تولید میلگرد سنجاقی دو خم را در میلگردهایی با سایز ۸ تا ۱۰ ایجاد می‌کنند. بیشترین کاربرد این میلگرد در ستون‌های سازه است.
میلگرد رکابی
روی این نوع میلگرد چندین خم کاری انجام می‌دهند و هدف استفاد از آن نگه داشتن آرماتورهای عمودی و افقی است.
میلگرد ادکا
با انجام خم کاری‌های تخصصی روی میلگرد، نوع ادکا ایجاد می‌شود. هدف استفاده از این نوع میلگرد افزایش مقاومت سازه در برابر نیروهای برشی و همین‌طور تحمل لنگرهای منفی در تکیه‌گاه تیرهای یک‌سره است.
انواع خم کاری میلگرد
خم کاری میلگرد می‌تواند به صورت دستی یا با استفاده از دستگاه انجام گیرد که هر یک را در ادامه توضیح می‌دهیم:
خم کاری دستی
در مواردی که دستگاه خم کاری وجود نداشته باشد یا تعداد میلگردهایی که لازم است خم کنیم، کم باشد، باید به سراغ روش خم کاری دستی رفت. در خم کاری دستی باید میز خم کاری، صفحه خم کاری و آچار مخصوص خم کاری تهیه کرد. خم کاری به روش دستی حتما نیاز به نیروی ماهر و متخصص دارد.
خم کاری با استفاده از دستگاه
دستگاه‌هایی که برای خم کاری پیشرفته استفاده می‌شوند، دو نوع برقی و هیدرولیکی دارند. در خم کاری دستگاهی باید استانداردهای بیشتری را نسبت به روش دستی رعایت کرد. نحوه عملکرد دستگاه‌های خم کاری در ادامه توضیح داده می‌شود:
دستگاه خم کاری هیدرولیکی
از این نوع دستگاه خم کاری می‌توان برای میلگردهایی با قطرهای مختلف استفاده کرد. در این دستگاه یک بازو با کمک نیروی هیدرولیکی، میلگردها را خم می‌کند. ویژگی‌های دستگاه خم کاری هیدرولیکی عبارتند از:
- قابل حمل
- امکان خم کاری میلگرد با سایزهای مختلف
- مصرف انرژی پایین
- امکان خم کاری میلگردهایی که یک طرف آن‌ها در بتن قرار دارد.
- صرفه جویی در زمان
دستگاه خم کاری برقی
در این نوع دستگاه، آچار با کمک نیروی الکتریکی حرکت می‌کند. این دستگاه برای خم کردن هر نوع میلگردی با هر اندازه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نکات ایمنی خم کاری میلگرد
حتما در هنگام خم کاری میلگرد باید نکات زیر رعایت شود تا در حین انجام کار یا بعد از آن مشکلی پیش نیاید. این نکات به شرح زیر هستند:
- حتما از دستگاه و تجهیزات مناسب برای خم کردن میلگردها استفاده کنید. در میلگردهای با سایز بزرگ باید از دستگاه‌های خم کاری مناسب استفاده کرد.
- فردی که عملیات خم کاری را انجام می‌دهد باید برای حفظ ایمنی و سلامتی خود از کلاه و کفش ایمنی و دستکش استفاده کند.
- حتما باید به صورت منظم دستگاه‌ها و تجهیزات خم کاری را سرویس کرد. عدم سرویس به موقع دستگاه باعث وارد شدن آسیب به اپراتور و یا خرابی دستگاه خواهد شد.
- در حین انجام کار لازم است تا نور کافی فراهم شود. عدم وجود نور کافی باعث آسیب به نیروی انسانی و یا برش و خمش اشتباه میلگرد می‌شود.
سخن پایانی
در این مطلب به طور کامل فرایند خم کاری میلگرد و علت انجام آن را توضیح دادیم. خم کاری باید بر اساس استانداردها و ضوابط تعیین شده انجام گیرد. عدم رعایت این استانداردها باعث برش و خمش میلگردهایی با اصول اشتباه می‌شود که می‌توانند به استحکام سازه و مقاومت آن در برابر نیروهای مختلف لطمه وارد کنند. توجه به نکات مهم در حین خم کاری الزامی است تا هم به اپراتور آسیبی وارد نشود و هم میلگردها طبق اصول معین شده خم شوند.
