نشست ساختمان: انواع, علائم و راه‌های پیشگیری

زمان مطالعه: 5 دقیقه
نشست ساختمان، انواع نشست، علائم و راه های پیشگیری
فهرست مطالب

نشست ساختمان یکی از مشکلات رایج در مهندسی ساخت‌ و ساز است که ممکن است پس از گذشت زمان به‌ ویژه در پی ساختمان‌ ها و زمین‌ های نرم، ایجاد شود. این پدیده زمانی رخ می‌ دهد که زمین یک ساختمان به دلیل وارد شدن بارهای زیاد دچار تغییرات ساختاری شده و به سمت پایین حرکت می‌ کند. نشست ساختمان به‌ ویژه زمانی که به‌ صورت نامتقارن (نشست دیفرانسیلی) رخ دهد، می‌ تواند به آسیب‌ های جدی در سازه منجر شود، از جمله ترک‌ خوردگی در دیوارها، ستون‌ و سقف.
در این مقاله به بررسی انواع نشست ساختمان، علائم و راه های پیشگیری از آن می پردازیم. 

نشست ساختمان چیست؟

نشست ساختمان یکی از پدیده‌ های طبیعی است که به طور معمول در ساختمان‌ هایی که بر روی خاک احداث می‌ شوند، رخ می دهد. این پدیده زمانی اتفاق می‌ افتد که بخش‌ هایی از ساختمان به تدریج یا ناگهانی فرو می‌ روند یا تغییر شکل می‌ دهند. نشست ساختمان، به دلیل تغییراتی است که در خاک زیر ساختمان به‌ وجود می‌ آید. به طور کلی، نشست ساختمان ناشی از بارگذاری‌ های وارد شده به خاک و تغییرات ویژگی‌ های فیزیکی آن است. هرچه بار وارده بیشتر باشد یا ویژگی‌ های خاک نامناسب باشد، احتمال نشست بیشتر می‌ شود.

انواع نشست ساختمان

نشست به دو نوع اصلی تقسیم می‌ شود: نشست یکنواخت و نشست دیفرانسیلی.

  1. نشست یکنواخت: در این نوع نشست، تمامی نقاط پی ساختمان به‌ طور یکسان و با سرعت مشابه به سمت پایین حرکت می‌ کنند. این نوع نشست معمولا خسارات جدی به سازه وارد نمی‌ کند و ترک‌ های قابل توجهی ایجاد نمی‌ شود.
  2. نشست دیفرانسیلی: در این نوع نشست، سرعت حرکت خاک زیرین در نقاط مختلف تفاوت زیادی دارد. به این ترتیب، برخی بخش‌ ها سریع‌ تر از سایر بخش‌ ها فرو می‌ روند و این باعث ایجاد ترک‌ ها و آسیب‌ های جدی به سازه، به ویژه در دیوارها و ستون‌ ها، می‌ شود.
انواع نشست ساختمان

نشست بر اساس نیروهای وارد شده

۱. نشست آنی (الاستیک)

نشست آنی یا الاستیک معمولا در مراحل اولیه ساخت و حتی بلافاصله پس از تکمیل سازه اتفاق می‌ افتد. این نوع نشست به دلیل ضعف در طراحی فونداسیون یا سایر بخش‌ های سازه‌ رخ می‌ دهد و می‌ تواند خسارات جدی به ساختمان وارد کند. در این حالت، نیروی وارد بر خاک باعث تغییر شکل‌ های آنی می‌ شود.
اگر این نشست به‌ طور کامل در سازه مشاهده شود، می‌ توان گفت که نشست آنی و تحکیمی همزمان رخ داده‌ اند.

۲. نشست تحکیمی

برخلاف نشست آنی، نشست تحکیمی تدریجی است و با گذر زمان در اثر تغییرات در خاک اتفاق می‌ افتد. این نشست معمولا به دو مرحله تقسیم می‌ شود:

  • مرحله اول: خروج آب از منافذ خاک که منجر به کاهش حجم خاک می‌ شود. این مرحله معمولا سریع‌ تر و پیش‌ بینی‌ پذیرتر است.
  • مرحله دوم: به‌ دلیل تغییرات خمیری و شیمیایی خاک، نشستی طولانی‌ تر و کندتر رخ می‌ دهد که به آن “خزش خاک” گفته می‌ شود.

در این نوع نشست، تغییرات به‌ تدریج ایجاد می‌ شود و پیش‌ بینی و مدیریت آن دشوارتر است.

نشست بر اساس نوع خرابی‌ها

۱. نشست یکنواخت

این نوع نشست زمانی اتفاق می‌ افتد که تمام قسمت‌ های سازه به طور یکسان و در یک سطح نشست کنند. در این حالت، تغییرات تنش در خاک زیرین سازه مشاهده نمی‌ شود و به طور کلی خطرات جدی برای سازه به وجود نمی‌ آید. با این حال، نشست یکنواخت ممکن است بر برخی تاسیسات مانند لوله‌ های گاز، آب و فاضلاب تاثیر بگذارد و موجب آسیب به آنها شود.

۲. نشست غیریکنواخت (نامتجانس)

در این نوع نشست، یکی از طرف‌ های سازه بیشتر از طرف دیگر دچار نشست می‌ شود و این باعث تغییرات قابل توجهی در توزیع تنش در خاک زیرین می‌ شود. نشست غیر یکنواخت می‌ تواند موجب تغییر در توازن سازه و ایجاد آسیب‌ های جدی مانند کج شدن دیوارها، ترک‌ های عمیق و در نهایت مشکلات ساختاری برای ساختمان گردد. این نوع نشست نیاز به توجه و اقدامات سریع برای جلوگیری از تخریب بیشتر دارد.

علل نشست ساختمان

عوامل متعددی می‌ توانند موجب نشست ساختمان شوند که از جمله مهم‌ ترین آنها می‌ توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • خاک ضعیف یا نامناسب: خاک‌ های نرم و ضعیف قادر به تحمل بار زیاد نبوده و ممکن است دچار فشردگی شوند که به نشست منجر می‌ شود.
  • رطوبت: تغییرات ناگهانی در سطح رطوبت خاک می‌ تواند باعث حرکت ذرات خاک و در نهایت نشست شود. خشک شدن خاک به‌ ویژه می‌ تواند موجب ایجاد فضاهای خالی در بین ذرات خاک شده و نشست را تسریع کند.
  • زهکشی ناکافی: در صورت عدم وجود سیستم‌ های زهکشی مناسب، آب اضافی می‌ تواند باعث ریزش و نشست خاک شود.
  • بارگذاری بیش از حد: بارهای اضافی ناشی از اضافه‌ بار ساختمان، مانند اضافه شدن طبقات بیشتر یا وزن اضافی روی پی، می‌ تواند نشست را تسریع کند.
انواع نشست ساختمان و راه های پیگیری از آن

نشانه های نشست

نشانه‌ های نشست ساختمان، شامل ترک‌ های عمودی و افقی در دیوارها، ستون و سقف، تغییر شکل در درب و پنجره‌ ها (که ممکن است به سختی باز و بسته شوند) و تغییرات در سطح کف ساختمان می‌ شود. در صورتی که این ترک‌ ها کوچک باشند، ممکن است به‌ راحتی قابل اصلاح باشند، اما ترک‌ های بزرگ و جدی نشان‌ دهنده نشست شدید هستند که ممکن است به خرابی‌ های قابل توجهی در سازه منجر شود.

روش‌ های جلوگیری از نشست ساختمان

برای پیشگیری از وقوع نشست، برخی روش‌ های کلیدی وجود دارند که می‌ توانند به کاهش احتمال نشست ساختمان کمک کنند. این روش‌ ها عبارتند از:

  • سبک‌ سازی ساختمان: استفاده از مصالح سبک‌ تر برای کاهش فشار وارده بر خاک.
  • تقویت فونداسیون: طراحی و اجرای فونداسیون‌ های قوی‌ تر و مقاوم‌ تر که ظرفیت باربری بالاتری دارند.
  • استفاده از شمع‌: نصب شمع‌ های بتنی یا فلزی برای تقویت پی و جلوگیری از نشست.
  • پیوستگی ستون‌ ها و دیوارها: اطمینان از اتصال مناسب و یکپارچه دیوارها و ستون برای کاهش تنش‌ های غیرمجاز.
  • سیستم‌ های زهکشی مناسب: ایجاد سیستم‌ های زهکشی مناسب برای جلوگیری از تجمع آب و کاهش رطوبت خاک زیر ساختمان.

ترمیم و مقاوم‌ سازی ساختمان نشست کرده

در صورتی که ساختمان دچار نشست شده باشد، چندین روش برای ترمیم آن وجود دارد:

  • تزریق مواد پرکننده: استفاده از مواد پرکننده مانند سیمان یا رزین برای تقویت خاک زیر پی.
  • استفاده از جک‌های هیدرولیکی: بالا بردن ساختمان با استفاده از جک‌های هیدرولیکی و تثبیت آن در موقعیت جدید.
  • تقویت فونداسیون: افزودن بتن یا آرماتور برای تقویت فونداسیون موجود.
  • تغییر کاربری: در برخی موارد، تغییر کاربری ساختمان برای کاهش بار وارده می‌تواند به حل مشکل کمک کند. 

سخن پایانی

نشست ساختمان پدیده‌ ای است که می‌ تواند به شدت به ساختار سازه آسیب وارد کند. برای پیشگیری از آن، انتخاب خاک مناسب، طراحی دقیق پی و استفاده از سیستم‌های زهکشی مؤثر ضروری است. در صورت مشاهده علائمی مانند ترک دیوارها یا شکم‌زدگی کف، باید بلافاصله با مهندس سازه مشورت کرد. آن‌ها با بررسی دقیق علت نشست، راهکارهای مناسب برای رفع مشکل ارائه خواهند داد تا از بروز خسارات جدی جلوگیری شود.

دسته بندی محصول

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *