در ساخت و ساز مدرن، ایمنی و پایداری سازه در برابر نیروهای طبیعی مانند زلزله و باد از اهمیت بالایی برخوردار است. مهندسان و سازندگان از وال پست (Wall Post) به عنوان یک جزء کلیدی در این راستا استفاده می‌کنند. وال پست، در واقع یک عضو سازه‌ای است که دیوارها را به اسکلت اصلی ساختمان متصل می‌کند و به عنوان یک بند عمل می‌کند تا از تخریب و فروریزش آن‌ها در برابر نیروهای جانبی جلوگیری نماید. در این مقاله، به موضوع وال پست چیست و چگونه اجرا می‌شود؟ می‌پردازیم و انواع مختلف وال پست و نقش آن را در سازه بررسی می‌کنیم.
وال پست چیست؟
وال پست، که گاهی اوقات متخصصان آن را “مهار دیوار” نیز می‌نامند، وسیله‌ای است عمودی یا افقی (شبیه به ستون یا تیر اما با عملکردی متفاوت) که کارگران ساختمانی برای اتصال غیر باربر دیوارها (مانند دیوارهای جداکننده و دیوارهای خارجی) به اجزای اصلی سازه مانند ستون‌ها، تیرها و دال‌های بتنی یا فلزی به کار می‌برند. هدف اصلی از نصب وال پست، انتقال نیروهای ناشی از باد و زلزله به قاب‌های سازه‌ای ساختمان و مهار حرکت‌های خارج از صفحه و درون صفحه دیوارها است تا از واژگونی و تخریب آن‌ها جلوگیری شود.
انواع وال پست
وال پست عمودی در جهت عمودی ساختمان و به موازات ستون‌ها قرار می‌گیرد و نقشی مهم در تحمل بارهای عمودی دارد.
وال پست افقی، برای کاهش ارتفاع آزاد دیوارهای بلندتر از ۳.۵ متر استفاده می‌شود و دیوار را از قاب جدا می‌کند؛ همچنین، تیرک‌هایی را که حداکثر یک متر از ستون فاصله دارند، نگهداری می‌کند. مهندسان ناظر می‌توانند از ترکیب وال پست‌های افقی و عمودی (وال پست ترکیبی) برای ایجاد یکپارچگی بیشتر در سازه استفاده کنند، مشروط بر اینکه به درستی اجرا شود.
اجرای وال پست به چه صورتی است؟
تولیدکنندگان می‌توانند وال پست‌ها را از جنس‌های مختلفی مانند فولاد یا بتن مسلح بسازند. وال پست‌های فولادی معمولا از پروفیل‌های زیر تهیه می‌شوند:
- نبشی
- ناودانی
- پروفیل قوطی
اجرای وال پست در اسکلت بتنی
برای اجرای وال پست در اسکلت بتنی، ابتدا محل دقیق آن طبق نقشه‌ها تعیین و صفحات اتصال در کف و سقف نصب می‌شوند. در حین دیوارچینی، فاصله‌ای برای قرارگیری وال پست در نظر گرفته و در هر دو ردیف بلوک، از بست برای اتصال دو دیوار مجاور استفاده می‌شود. پس از اتمام دیوارچینی، چهار میلگرد به صفحات اتصال کف و سقف جوش داده می‌شوند. سپس، این میلگردها با سیم آرماتوربندی به بست‌های میان دیوار متصل شده و دو طرف دیوار قالب بندی می‌گردد. در نهایت، داخل قالب‌ها بتن ریخته می‌شود تا پس از باز کردن قالب‌ها، وال پستی با ضخامت منطبق بر دیوار ایجاد گردد.
اجرای وال پست در اسکلت فلزی
در اسکلت فلزی، اجرای وال پست به دو صورت افقی و عمودی انجام می‌شود. اگر طول دیوار از ۴ متر و ارتفاع آن از ۳.۵ متر بیشتر باشد، اجرای وال پست عمودی و افقی الزامی است. برای اجرای وال پست عمودی، اتصال مفصلی به کف سازه و اتصال کشویی در زیر سقف برای امکان جابجایی درون صفحه‌ای دیوار ضروری است.
مهندسان ابتدا نقشه‌های اجرایی وال پست فلزی را طراحی می‌کنند. تفاوت اجرای وال پست در اسکلت فلزی با بتنی در نحوه اتصال است؛ در سازه فلزی از جوشکاری به تیر و ستون استفاده می‌کنند، در حالی که در سازه‌های بتنی از کاشت صفحه فلزی و جوشکاری استفاده می‌کنند. بسته به نوع و طول دیوار غیرسازه‌ای بین ستون‌ها، ممکن است اجرای وال پست فلزی برای مهار خارج از صفحه دیوارها لازم باشد و پروفیل‌های مورد استفاده باید در برابر زنگ زدگی مقاوم باشند.
نحوه اجرای وال پست دیوارهای داخلی
اجرای وال پست در دیوارهای داخلی، به‌ویژه در تیغه‌های غیرباربر، یکی از الزامات مهم استاندارد ۲۸۰۰ برای افزایش ایمنی در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله و باد است. مطابق با پیوست ششم این استاندارد، دیوار باید از سه طرف — دو وجه قائم و زیر سقف — از اجزای سازه‌ای جدا شود.
در اجرای وال پست برای دیوارهای پیرامونی، روش کار بسته به نوع دیوار متفاوت است. در دیوارهای ۳D Panel، به دلیل وجود میلگرد در ساختار آن‌ها، نیاز به مهارت خاصی نیست. اما برای دیوارهای آجری (سفال و فشاری)، استفاده از نبشی کشی رایج است. برای این کار، توصیه می‌شود قبل از بتن ریزی ستون‌ها، پلیت‌هایی جهت جوشکاری نبشی‌ها تعبیه شود. در صورت فراموشی، می‌توان از روش‌هایی مانند استفاده از تفنگ میخکوب برای اتصال پلیت به ستون یا بستن تسمه دور ستون بتنی استفاده کرد. سپس نبشی‌ها به گونه‌ای قرار می‌گیرند که دیوار درون آن‌ها جای بگیرد و میلگردهای طولی و عرضی دیوار به یکدیگر و به نبشی‌ها جوش داده می‌شوند. برای اطلاع از وزن نبشی در ابعاد مختلف، می‌توان به جدول مربوطه مراجعه کرد.
تفاوت بین وال پست و میلگرد بستر
اگرچه مهندسان از هر دو وال پست و میلگردهای بستر برای تقویت دیوارها استفاده می‌کنند، اما عملکرد آن‌ها متفاوت است. وال پست دیوار را به اسکلت سازه متصل کرده و امکان حرکت کنترل شده را در هنگام زلزله فراهم می‌کند. در مقابل، کارگران میلگردهای بستر را به صورت افقی در بین رج‌های دیوار قرار می‌دهند و این کار انسجام و مقاومت داخلی دیوار را افزایش می‌دهد. مهندسان معتقدند که ترکیب استفاده از هر دو روش، موجب بهترین عملکرد در تقویت دیوارها می‌شود.
ضوابط اجرائی وال پست
اجرای وال پست‌ها باید مطابق با ضوابط و مقررات ملی ساختمان، به ویژه مبحث چهارم و آیین نامه لرزه‌ای، صورت گیرد. برخی از نکات مهم در اجرای وال پست‌ها عبارتند از:
- دیوارهای خارجی: سازندگان باید وال پست‌ها را در دیوارهای خارجی به گونه‌ای نصب کنند که امکان حرکت دیوار در داخل صفحه وجود داشته باشد، اما در خارج از صفحه مهار شوند.
- دیوارهای داخلی (پارتیشن‌ها): سازندگان باید دیوارهای داخلی را از سه طرف از اجزای سازه‌ای جدا کنند و اتصالات ویژه‌ای برای محدود کردن حرکت آن‌ها در داخل صفحه در نظر بگیرند.
- طول و ارتفاع مجاز دیوار بدون وال پست: طبق مقررات، حداکثر طول مجاز دیوارهای غیر باربر ۴۰ برابر ضخامت دیوار یا ۶ متر (هر کدام کمتر باشد) و حداکثر ارتفاع مجاز ۳.۵ متر است. در صورتی که ابعاد دیوار از این مقادیر تجاوز کند، نصب وال پست الزامی است.
- اتصال انتهای پارتیشن‌ها: سازندگان نباید انتهای آزاد پارتیشن‌ها را بدون اتصال رها کنند و باید آن‌ها را به پارتیشن، دیوار، عناصر سازه‌ای دیگر یا وال پست متصل کنند. در صورتی که طول پارتیشن کمتر از ۱.۵ متر باشد، یک انتها می‌تواند آزاد باشد.
- حداقل نسبت ضخامت به طول دیوار: حداقل نسبت ضخامت به طول دیوار غیر باربر نباید کمتر از ۱/۳۰ باشد.
قیمت و نحوه خرید وال پست
قیمت وال پست به عوامل مختلفی از جمله جنس (فولاد سیاه یا گالوانیزه)، ابعاد و ضخامت آن‌ها بستگی دارد. تولیدکنندگان وال پست‌های گالوانیزه را به دلیل مقاومت بیشتر در برابر خوردگی، معمولا گران‌تر از ورق‌های سیاه عرضه می‌کنند و خریداران پس از خرید نیازی به عملیات ضد خوردگی روی این محصول ندارند.
برای خرید وال پست، ابتدا خریداران باید ابعاد و نیازمندی‌های پروژه خود را به دقت مشخص کرده و سپس با تولیدکنندگان معتبر تماس بگیرند. بررسی کیفیت محصولات و اطمینان از مطابقت آن‌ها با استانداردهای لازم از اهمیت بالایی برخوردار است.
